Jonge klimaatactivist kraakt strijd Greenpeace tegen kernenergie

Een groep jonge Europese klimaatactivisten valt Greenpeace aan, vanwege het anti-kernenergie-standpunt van de klimaatorganisatie.

Greenpeace kondigde in april aan in beroep te gaan tegen een besluit van de Europese Commissie om kernenergie op te nemen in de EU-taxonomie voor groene energie, een soort gids voor investeerders die geld in duurzame projecten willen steken.

Dat is tegen het zere been van de jonge klimaatactivisten. Volgens hun 18-jarige voorvrouw, de Zweedse Ia Aanstoot, moeten we “alle kaarten op tafel moeten leggen in de strijd tegen klimaatverandering. Dat zijn alle fossielvrije energievormen, dus óók kernenergie”.

De groep, gelieerd aan milieuorganisatie RePlanet, probeert daarom als “geïnteresseerde partij” deel te nemen aan de rechtszaak. “Door als belanghebbende mee te doen in de zaak, kunnen wij deskundigenverklaringen in de rechtbank afgeven [over kernenergie], mocht de rechtszaak daadwerkelijk plaats gaan vinden. Ons doel is dus enkel het beschermen van kernenergie in de taxonomie.”

De groep heeft in enkele dagen 5.000 euro opgehaald voor zijn juridische gevecht, maar veel meer geld zal volgens Aanstoot nodig zijn. "Dit is een rechtszaak, het zal lang duren. Wel twee tot drie jaar, denken advocaten." Pas eind dit jaar weten de activisten of ze een plek aan tafel krijgen bij de rechtszaak.

"Ik ben bang dat de zaak van Greenpeace de gevolgen van klimaatverandering zal verergeren", vervolgt de Zweedse activist, die drie jaar lang iedere vrijdag deelnam aan de door Greta Thunberg geïnitieerde schoolstakingen voor het klimaat.

"Kijk maar naar Duitsland", zegt Aanstoot, "waar ze door het sluiten van hun kerncentrales kolencentrales hebben geopend. Dat is een ramp voor het klimaat. Als de zaak van Greenpeace voor de Europese rechter succes heeft, ben ik bang dat dit een trend in heel Europa zal worden."

Zoiets zou "verschrikkelijk" zijn voor het klimaat, denkt Aanstoot, "omdat het aandeel fossiele brandstoffen daardoor enorm zou toenemen. Zelfs als een kerncentrale wordt ingeruild voor hernieuwbare energiebronnen, wordt deze vervangen door hernieuwbare energiebronnen die eigenlijk de fossiele energievormen hadden moeten vervangen. Het belangrijkste op dit moment is dus het wegwerken van alle fossiele brandstoffen uit de EU en het mondiale elektriciteitsnet."

Des te meer geld we uitgeven aan kernenergie, des te minder vloeit er toe naar hernieuwbare energie, vindt Greenpeace.

"Het is een kwestie van de balans behouden. De meeste landen in Europa kunnen hun energie uit waterkracht niet verder uitbouwen, omdat ze alle mogelijke capaciteit al hebben uitgebouwd. Wat je dan nog overhoudt is wind-, zonne- en kernenergie. Als je te veel wind en zon hebt, wordt het elektriciteitsnet instabiel. We hebben dat tot op zekere hoogte gezien in Denemarken, Californië en in Duitsland."

"Met enkel wind- en zonne-energie gaan we het dus niet redden. Zelfs als we waterkracht daarbij optellen, komen we er niet. We hebben dus óók kernenergie nodig. Maar ik ben niet tegen wind-, zonne-energie en waterkracht. We hebben alle groene energie nodig die we kunnen krijgen, maar het is gewoon een kwestie van compromissen sluiten, samenwerken en alle mogelijkheden aangrijpen."

Het zeskoppige team van Aanstoot, Dear Greenpeace geheten, bestaat uit tieners en twintigers uit Zweden, Polen, Frankrijk, Finland en Nederland. Na decennia van oppositie voeren tegen kernenergie, lijkt de opinie bij jongeren te verschuiven richting het voordeel van nucleaire energie.

Liefst de helft van de Nederlandse jongvolwassenen tussen 18 en 35 jaar is voorstander van kernenergie, zo bleek in 2021 uit onderzoek van dagblad Trouw. Van alle volwassen leeftijdsgroepen staan zij het meest positief tegenover kernenergie. Ook het boegbeeld van jonge milieuactivisten Greta Thunberg is tegen het sluiten van kerncentrales.

Wat verklaart de aantrekkingskracht van deze energievorm onder jongeren? Volgens Aanstoot komt het deels doordat haar generatie niet is opgegroeid met dezelfde angst voor kernenergie als oudere generaties. Haar generatie is te jong om de ingrijpende kernramp van Tsjernobyl ui 1986 te hebben meegemaakt. "Ook denk ik dat we wanhopiger zijn geworden over de gevolgen van de klimaatcrisis. Uit wanhoop wordt pragmatisme geboren."

Aanstoot vindt het "heel ouderwets" om anno 2023 tegen kernenergie te zijn. "Dat standpunt lijkt gebaseerd te zijn op verouderde ideeën, statistieken en feiten. Het lijkt niet overeen te komen met de moderne wetenschap. En dat terwijl klimaatorganisatie IPCC zegt dat we [voor het halen van de klimaatdoelen] alle fossielvrije energievormen moeten gebruiken die tot onze beschikking liggen, dus tevens kernenergie."

Dat oudere klimaatactivisten vaker tegen kernenergie zijn, heeft volgens Aanstoot ook te maken met "identiteit". "Voor veel oudere generaties voelt het misschien een beetje nostalgisch om tegen kernenergie te vechten. Zo van: dat deed ik in mijn jeugd. Ik kan het opnieuw doen! Het is iets wat ze niet echt willen heroverwegen, ook omdat het binnen de klimaatbeweging zo fundamenteel voelt om tegen kernenergie te zijn."

Ook in de politiek zie je een duidelijke scheidslijn. Over het algemeen zijn rechtse partijen voor kernenergie en linkse partijen tegen. Hoe kijk je daar tegenaan?

"Ik stoor me hieraan, omdat ik denk dat het voor links belangrijk kan zijn om pro-nucleair te zijn. Er moet immers een verzorgingsstaat worden veiliggesteld. Een moderne verzorgingsstaat is gebouwd op energie. Energie is continu nodig. Het hele Zweedse welvaartssysteem is bijvoorbeeld gebaseerd op een vloedstroom aan goedkope, vaak nucleaire en soms waterkrachtenergie. Dat zou een enorm punt kunnen zijn voor links."

Waar sta je zelf in het politieke spectrum?

"Ik ben links."

Maar goed, kerncentrales kunnen ontploffen. Dat kan leiden tot rampen, zoals we die in Fukushima en Tsjernobyl hebben gezien. Maakt zoiets je dan helemaal niet bang?

"Ik denk dat het goed is om te kijken naar hoe groot het risico eigenlijk is. Tuurlijk, ieder ongeval met een kerncentrale is tragisch. Maar fossiele brandstoffen kosten jaarlijks aan miljoenen mensen het leven, vanwege de luchtvervuiling. De klimaatverandering die erop volgt, heeft als gevolg dat miljoenen mensen uit kuststeden moeten evacueren. Het extreme weer zal miljoenen doden veroorzaken. De schaal van ongevallen is dus totaal anders bij fossiele energie."

Als een kerncentrale ontploft, zijn de gevolgen echter niet te overzien. Vele jaren lang zal zoiets voor milieu- en gezondheidsproblemen blijven zorgen.

"Het zou kunnen. Maar tegelijkertijd weten we zeker dat klimaatverandering de komende decennia verwoestende gevolgen zal hebben. We moeten daarom alle kaarten op tafel houden."

"We weten bovendien dat kernenergie statistisch gezien behoorlijk veilig is en alleen maar veiliger wordt. Een kerncentrale moet vanzelfsprekend goed worden gemanaged en veilig onderhouden zijn. Dat is heel belangrijk. Tegelijkertijd vechten we tegen zo'n enorme vijand, de wereld van de fossiele brandstoffen, dat we niet ontkomen aan het nemen van relatief kleine risico’s."

Het kost gigantisch veel geld om een kerncentrale te bouwen. In Nederland trekt de regering alleen al 5 miljard euro uit voor de voorbereiding van twee centrales. Bovendien duurt het vele jaren voordat zo'n centrale daadwerkelijk gebouwd is. De nieuwe reactoren in Nederland zullen pas in 2035 openen, terwijl er al klimaatdoelen te behalen zijn voor 2030. Is het daarom niet handiger om het geld dat we in kernenergie stoppen, te investeren in hernieuwbare energie?

"De fossielvrije energiebron die landen historisch gezien het snelst hebben uitgerold, is kernenergie. Zweden houdt het wereldrecord voor het snelst uitbreiden van fossielvrije energiebronnen. Het vond in de jaren ’60 en 70 plaats met kernenergie."

"Dat het enige tijd kan duren voordat een kerncentrale er daadwerkelijk staat is waar, maar dit is afhankelijk van lokale regelgeving. Zouden we bijvoorbeeld een uniform EU-regelgevingssysteem voor kerncentrales optuigen en ze op massaproductieschaal bouwen, dan kan het heel snel gaan [met de strijd tegen klimaatverandering]. Vooral vanwege de hoeveelheid energie die ze uiteindelijk zullen produceren."

"De EU heeft dan ook enorme hoeveelheden energie nodig. We zullen het transport, onze verwarming, ons kookstel, de industrie en allerhande zaken moeten elektrificeren. De transitie naar een koolstofvrije toekomst vergt veel elektriciteit. Met wind- en zonne-energie alleen gaan we het simpelweg niet redden. Een kerncentrale bouwen mag dan lang duren, maar vergelijk je het met de bouw van het aantal windturbines dat je nodig hebt om precies zoveel energie op te wekken als bij een kerncentrale, dan duurt het bouwen van één kerncentrale niet veel langer."

Dan hebben we nog het proliferatie-effect, oftewel het risico dat landen de techniek inzetten voor de creatie van kernwapens. Hoe meer landen kernenergie omarmen, des te groter het risico wordt dat ze het zullen gebruiken om er een verwoestende bom van te maken, menen critici.

"Geen enkel land ter wereld ontwikkelde eerst kerncentrales en daarna pas kernwapens. Er is dus geen enkel bewijs dat er sprake is van proliferatie. Daarnaast zijn er zeer goede verdragen tegen de verspreiding van kernwapens. Ik denk dan ook dat het risico minimaal is. Als een land echt een nucleaire macht met kernwapens wil worden, zal dat land die wapens krijgen, of het nu kerncentrales heeft of niet. Dat zie je bijvoorbeeld gebeuren in Noord-Korea."

Tot slot het probleem met radioactief afval. Hoe meer kerncentrales je wereldwijd optuigt, des te meer radioactief afval je de wereld in brengt.

"Er zijn veel opties voor opslag. In Zweden hebben we al een eindopslagfaciliteit van kernafval in de planning staan. Finland bouwt er ook een, die erg gewaardeerd wordt en in Frankrijk zijn er recyclingfaciliteiten."

"Kernafval wordt bovendien zeer goed opgeslagen. We weten wáár het kernafval zich bevindt. Het ligt op een veilige plek en wordt goed onderhouden. Het vormt geen probleem om het daar nog dertig jaar te laten liggen voordat we er volledig weten wat we ermee willen doen. Wat wel een probleem zou zijn, is als we klimaatverandering nog dertig jaar laten voortduren. Mijn generatie kan best leven met nucleair afval, maar om er überhaupt mee te kunnen leven hebben we een planeet nodig."

Sommige vormen van radioactief afval kunnen honderdduizenden jaren schadelijk blijven. Vind je niet dat we toekomstige generaties opzadelen met een groeiende stapel nucleair afval?

"Ik denk zeker dat we hen met een verantwoordelijkheid opzadelen. Maar ik voel me er beter over hen op te zadelen met de verantwoordelijkheid om voor ons goed opgeslagen en onderhouden kernafval te zorgen, dan ze achter te laten met een verbrande en overstroomde planeet. En dát zijn momenteel de opties."

Greenpeace laat in een schriftelijke reactie weten de campagne van Aanstoot "een afleiding" te vinden "van de vele problemen die er spelen rondom kernenergie".

"Kernenergie is geen haalbare optie om de klimaatcrisis op te lossen", aldus Greenpeace. "De miljarden die het kost, kunnen niet worden geïnvesteerd in hernieuwbare energie, isolatie of hulp aan getroffenen van extreem weer. Zo brengt het ons verder van echte klimaatoplossingen. Kernenergie brengt ook een hele set milieuproblemen met zich mee: radioactief afval, uraniummijnen, hoog waterverbruik en lozen van warm water, wat effect heeft op flora en fauna."

LEES OOK: Startup voor kernfusie wil in 2028 stroom leveren aan Microsoft – zo denkt Helion dat voor elkaar te krijgen